OSMANLI DEVLETİNDE DENİZ SANAYİ - 2

İstanbul Osmanlı deniz inşası konusunda üstün konumda bir yerdeydi. Selimiye, Tavus-u Bahri, Bedia Nusret, Asar-i Nusret, Sedd’ul-Bahir ve Bahr-i Zafer gibi gemilerin hepsi İstanbul’daki tersanelerden denize indirildi. 3. Selim zamanında inşa edilmiş kalyonların üçte birinden fazlasını bu gemiler oluşturmaktadır. Bunlar aynı zamanda donanmanın ateş gücünün çoğunu temsil etmektedir. Kalyonların yanı sıra, İstanbul tersanelerinde ayrıca Merken-i Gazi ve Hümayun-ı Zafer isimlerinde iki firkateyn ve altı korvet inşa edilmiştir.

İstanbul gemi inşasında önemli bir rol oynarken diğer limanlar da kayda değer katkılar yapmıştır. Bodrum’da 1790 ve 1796 yılları arasında üç kalyon inşa edilmiştir. Sinop’taki tesislerde de 1789 1793 yılları arasında üç kalyon inşa edilmiştir. Çanakkale, Gemlik, Midilli ve Rodos gibi yerler de ilaveten birer kalyon ile Selim’in programına katkıda bulunmuştur. Rodos firkateyn yapımında önemli bir merkez durumuna gelmiş ve 1793 yılından 1797 yılına kadar burada dört adet bunlardan inşa edilmiştir. Ayrıca Rodos’ta ilki 1796’da diğeri 1799’da olmak üzere iki korvet denize indirilmiştir. Ereğli, Limni, Kemer, Kalas ve Sinop gibi diğer tersaneler de birer firkateyn yapmakla sorumluydular.

Osmanlılar bahriyenin en başlarından itibaren kendi denizcilik inşaatlarında yabancı uzmanlara dayalı oldu ve yabancı teknolojiyi kopyaladı. Birinci seviyeden Atlantik üreticilerinin icatları İspanya’dan Venedik’e ve Akdeniz üzerinden Osmanlılara ulaşmış ve Osmanlılar da bu yeni icatları kendi filolarına dâhil etmişlerdir. İlk olarak kalyonlar ve daha sonra da firkateynler benzer güçleri komşularının kendi donanmalarına katmalarından sonra Osmanlı saflarına katılmıştır. Günümüzde deniz kuvvetlerinin değişen görevleri üç bölümde sınıflandırılmaktadır;

Askeri; Stratejik nükleer caydırıcılık, deniz harekât alanlarının ve deniz ulaşım yollarının kontrolü, kara harekâtının veya kıyı birliklerinin desteklenmesi, asker veya sivillerin kurtarılması, diplomasinin desteklenmesi ve ticaretin korunmasını içeren denizcilik gücünün askeri uygulamasıdır.

Güvenlik; Denizciliğe karşı terörizm, balıkçılığın korunması, kaçakçılığın ve korsanlığın önlenmesi, barışın korunması, yaptırımlar ve ambargoyu içerecek şekilde denizde kanun ve düzenin sağlanmasında ihtiyaç duyulan güvenlik harekâtıdır.

İnsani yardım; Afet yardımları da dahil olmak üzere, arama-kurtarma, denizlerdeki arkeolojik zenginliklerin değerlendirilmesi, denizlerdeki ekonomik çıkarların korunması, deniz kazalarında can ve mal kurtarma, denizde bulunan silah ve patlayıcıların temizlenmesi, hidrografi ve kıyıda yaşayanlar da dahil olmak üzere bir deniz topluluğuna yardımları içeren, deniz kuvvetlerinin insani maksatlı uygulamalarıdır. Ayrıca insani müdahale ve barış koruma operasyonları için zaruri olan lojistik destek genellikle deniz kuvvetleri tarafından sağlanmaktadır.

Deniz kuvvetleri günümüzde artan imkân ve kabiliyetleri sebebiyle hem barış hem de savaş döneminin vazgeçilmez güç unsurudur. Türkiye gibi yarımada coğrafyasına sahip bir kıyı devletinin, denizlerden herhangi bir şekilde soyutlanması jeopolitik açıdan mümkün olmadığından deniz kuvvetleri tarih boyunca önemini korumuştu.