Kabızlık Nedir?

Kabızlık genellikle çok ciddi bir sağlık sorununa neden olmasa da, semptomları geçtiğinde birey kendisini çok daha rahat hissedecektir.

Bağırsak hareketleri arasındaki normal süre kişiden kişiye değişir. Bazı insanlar günde üç kez büyük tuvalete çıkarken, diğerleri haftada sadece birkaç defa tuvalete çıkar.

Ancak üç veya daha fazla gün tuvalete çıkmamak için çok uzun bir süredir. Normal şartlarda üçüncü günden sonra tuvalete çıkmak dışkının sertleşmesinden dolayı zorlaşır. Haftada üç defadan daha az büyük tuvalet yapılması durumu kabızlık olarak tanımlanır.

Nedenleri

Kabızlığın, genellikle hayat tarzına dayanan bir çok nedeni olabilir. Bunlar arasında normal diyet esnasında yenilenler ve günlük yaşam aktivitelerinde değişiklikler olabilir.

Beslenme esnasında yeterli su ya da lifli besin alınmaması bir başka nedendir. Çok miktarda süt ürünü tüketmek bazı bünyelerde kabızlığa neden olabilir. Aktif bir hayat sürmemek veya tuvalet yapma dürtüsüne uzun süre direnmek kabızlığa yol açabilir. Stres kabızlık için ayrı bir nedendir. 

Müshillerin ya da laksatiflerin uzun süreli kullanımı da kabızlığa yol açar. Aynı zamanda özellikle güçlü ağrı kesici ilaçlar, antidepresanlar, demir hapları, içinde kalsiyum, veya alüminyum bulunan antacid ilaçları da kabızlığa neden olabilir.

Çeşitli yeme bozuklukları, irritabl barsak sendromu, gebelik, sindirim sistemindeki sinirler ve kaslarda sorunlar, kolon kanseri, Parkinson hastalığı ya da multipl skleroz gibi nörolojik sorunlar ile az çalışan tiroid, ya da hipotiroidizm, gibi tıbbi sorunlar da kabızlık semptomuna neden olabilir.

Kabızlık Belirtileri Nelerdir?

Bireylerde tuvalete çıkma sayısı azsa, tuvalet esnasında zorlanma hissi varsa, sert veya çok küçük dışkı çıkarılıyorsa, tuvaletten sonra bağırsakların tamamen boşaldığı hissi yoksa ve göbek şişkinliği varsa, bunlar kabızlık semptomları olarak tanımlanır.

Bunun yanı sıra bağırsakları boşaltmak için göbeğe ya da karın bölgesine el ile bastırma, ya da parmak ile yardımcı olma ihtiyacı hissediliyorsa, bu da kabızlık belirtisi olarak tanımlanabilir.

Ani kabızlığın yanı sıra karın ağrısı veya kramp hissi varsa, aynı zamanda hiçbir şekilde tuvalet yapılamıyor ve gaz çıkarılamıyorsa mutlaka ve acilen doktora başvurmak gereklidir.

Eğer kabızlık yeni başladıysa ve alınan önlemler yeterli gelmiyorsa, dışkıda kan varsa, istemsiz ve denemeden kilo kaybı varsa, bağırsak hareketleri şiddetli ağrıya neden oluyorsa, kabızlık iki haftadan uzun sürüyorsa veya dışkının boyutları, şekli ve kıvamında önemli ölçüde değiştiyse yine doktora başvurmak gereklidir. 

Bitmeyen kabızlık için doktora başvurulduğunda, doktor kabızlık nedenini bulmak için bazı testler önerebilir: Bunlar arasında hormon düzeylerini kontrol etmek için kan testleri, makat kaslarını kontrol için testler, atıkların bağırsak boyunca nasıl ilerlediğini görmek için testler veya kolon tıkanıklıklarını kontrol etmek için kolonoskopi seçenekleri mevcuttur. Bağırsak hareketleri, dışkının özellikleri, diyet ve diğer faktörlerin kaydını tutmak uygun bir tedavi bulmaya yardımcı olabilir.

Kabızlık Tanı Yöntemleri Nelerdir?

Kabızlığın birçok nedeni olabilir. Tedavinin mümkün olduğu kadar basit ve özgün olabilmesi için bu nedenlerin tanımlanması önemlidir. Doktorunuz bu nedenleri tanımlayabilmek amacıyla tıbbi öykünüzü ve dışkılama alışkanlıklarınızı sorgulayacak ve ardından fizik muayene yapacaktır.

Anorektal bölgenin parmakla muayenesi, göreceli olarak basit ve sorunun altta yatan nedenlerine ilişkin ipuçları sağlayabildiğinden genellikle ilk adımdır.

Endoskop adı verilen bükülebilir ışıklı bir aletle veya baryumlu röntgen incelemeyle kalın bağırsağın tetkik edilmesi sorunun saptanmasına ve kabızlığa neden olduğu bilinen polipler, tümörler veya divertikül hastalıkları gibi ciddi rahatsızlıkların ortaya çıkarılmasına yardımcı olabilir. Anatomik bir sorun saptandığında tedavi anormalliğin düzeltilmesine yönelik olur.

Başka fizyolojik testler ile de anüs ve rektumun fonksiyonları değerlendirilebilir. Dışkılama sırasında anüs ve rektumun işlevlerini inceleme amaçlı bu testlerde, küçük bir plastik kateterle veya görüntüleme yöntemleri kullanılarak dışkılamayı kontrol eden anüs kaslarının refleksleri değerlendirilir.

Birçok olguda, incelemeler sonucunda herhangi bir yapısal veya fonksiyonel neden ayırt edilemediği zaman, kabızlığın özel bir nedeni olmadığı düşünülür.

Muayene bulguları normal olan ve risk faktörü bulunmayan hastalarda kabızlık, posasız beslenme ve hareketsizlik gibi nedenlerle ortaya çıktığı tespit edildiğinde yalnızca beslenme ve kronobiyoloji önerileri sunuluyor.

Yaşam tarzı ile açıklanamayan kabızlık sorunu olanlarda ise karın ağrısı, kilo kaybı gibi başka sorunlar da varsa, tanı içinkolonoskopigibi ileri incelemelere de ihtiyaç duyulabiliyor.

Az görülse de, divertiküler hastalık (kolonik divertikülozis), kolon kanseri gibi daha ciddi hastalıklarda da kabızlık gelişebiliyor.

Organik bir pataloji saptanmadığında anorektal monametre, defekografi, geçiş zamanı (colonic transit time) ölçümleri, balon  testi (expulsion) gibi gelişmiş testler de karmaşık bu durumun tanılanmasına yardımcı oluyor.

Kabızlık Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Kabızlık genellikle reçeteli tedaviye ihtiyaç duymadan kendi kendine çözülen bir durumdur. Çoğu vakada, daha fazla egzersiz yapmak, daha fazla lif yemek ve daha fazla su içmek gibi yaşam tarzı değişiklikleri kabızlığı  geçirmede faydalıdır.

Kuru kayısı, incir, erik ve mürdüm eriği gibi kuru meyveler, elma, üzüm ve avokado gibi taze meyveler, ıspanak, lahana, kızılcık, kereviz, pancar, pırasa, baklagiller gibi bol lifli sebze ve gıdalar, beyaz et ve balık tüketiminin yanı sıra özellikle zeytin ve zeytinyağı ile kekik kullanımı kabızlığa iyi gelen besinlerdir.

Stressiz bir şekilde ya da kesinti olmadan tuvalet yapabilecek kadar tuvalete zaman ayırmak da yardımcı olabilir. Tuvalet yapma dürtüsü geldiğinde bu göz ardı edilmemeli, hemen tuvalete gidilmelidir. 

Müshil kullanımı kısa vadede semptomları iyileştirebilir, ancak bunlar dikkatli ve sadece gerektiğinde kullanılmalıdır. Bunun nedeni, bazı müshillerin ciddi olumsuz etkilere sahip olabilmesidir.

Müshil veya laksatif kullanmadan önce mutlaka doktora danışılmalı ve ilaç prospektüsündeki talimatlar dikkatle izlenmelidir. Eğer kabızlık devam ederse, mutlaka bir doktora başvurulmalıdır. Daha güçlü kabızlık ilaçlarının verilmesinin yanı sıra kabızlığın altta yatan nedenleri ortaya çıkarılabilir. 

Kabızlığa Ne İyi Gelir? 

Eğer başka bir nedenden dolayı sıvı tüketimi doktor tarafından sınırlanmadıysa günde iki ila dört bardak daha fazla su içmek kabızlığı ilaç kullanmadan geçirmek için etkili olacaktır.

Özellikle sabah saatlerinde ılık sıvı tüketimi yapılmalıdır. Günlük diyete meyve ve sebze eklenmelidir. Kuru erik ve kepekli tahıl tüketilmelidir. haftanın en az dört günü egzersiz yapılmalıdır. İnsan vücudu hareket ettirildiğinde, bağırsak kasları da daha aktif olur. Tuvalete çıkma isteğine karşı konulmamalıdır. 

Müshil ya da laksatif kullanarak kabızlığı rahatlatmak mümkün olur. Birden fazla çeşit kabızlık ilacı ve müshil vardır ve bunları genellikle eczanelerden doğrudan, reçetesiz almak mümkündür.

Ancak her bir müshil türü kabızlığı hafifletmek için farklı bir şekilde çalışır. Hangi tür kabızlık ilacı veya müshilin etkili olacağını ve ne kadar süre kullanılması gerektiğini belirlemek için mutlaka önceden doktora danışmak gereklidir.

Kabızlığı hafifletmeye yardımcı olabilecek bazı kabızlık ilaçları arasında öncelikle lif takviyeleri bulunur. Bunlar hacim oluşturucu laksatifler olarak da bilinir ve genellikle en güvenli seçenektir.

Bu tür laksatifler bol su ile alınmalıdır. Uyarıcılar yani stimülan laksatifler bağırsaklardaki kasların ritmik olarak kasılmasına neden olur. Yağlayıcılar dışkının bağırsak içinden daha rahat hareket etmesini sağlar.

Dışkı yumuşatıcıları dışkıyı nemlendirerek yumuşatır. Osmotik laksatifler osmotik basınç farkı yaratarak suyun bağırsak içine çekilmesine yardımcı olurlar.

Nöromüsküler aracılar içinde opioid antagonistleri ve 5-HT4 agonistleri bulunur. Bağırsak içi hareketi düzenlemek için belirli reseptörlerde çalışırlar. Eğer müshiller ya da kabızlık ilaçları işe yaramazsa, doktorun dışkıyı manuel veya cerrahi olarak çıkarması gerekebilir.

Kabızlık Nasıl Önlenir?

Bol miktarda lifle dengeli bir diyet kabızlığı önlemek için etkili bir yöntemdir. Lifli besinler için en iyi kaynaklar meyveler, sebzeler, baklagiller, tam tahıllı ekmek ve başta kepek olmak üzere diğer tahıllardır.

Günde bir buçuk ile iki litre arasında su ve benzeri sıvı tüketimi de kabızlığı önler. Kafeinden kaçınmak vücutta susuzluğu önlemek için önemli bir adımdır. Süt ürünleri bazı bireylerde kabızlığa neden olabilir. Günde en az otuz dakika aktif hareketlerde bulunmak ve egzersiz yapmak önemlidir.

Bebeklerde kabızlığa ne iyi gelir?

Sindirim sistemindeki anatomik sorunlar, genetik bağırsak yavaşlığı, gereğinden fazla süt ürünü tüketimi, sürekli katı besin ile beslenme, veya psikolojik faktörler bebeklerde kabızlığa neden olabilir.

Bebeklerin kabız olduklarında bu durumu ifade edememeleri nedeniyle bebeği çok iyi gözlemlemek gerekmektedir. Bebeklerde kabızlık olduğunu anlamak için bebeğin tuvalet alışkanlıkları takip edilmelidir.

Normalde her gün ya da gün aşırı kakasını yapan bebek 2-3 günde bir tuvalet yapmaya başladıysa, tuvalet yaparken huzursuzlanıyor ya da ağlıyorsa ve çıkan dışkı normalden daha sert ise bunlar kabızlık semptomları olabilir.

Bebeğe yaptırılacak ılık banyolar, karın bölgesine yumuşak masaj, bebeğin poposuna vazelin gibi kayganlaştırıcı sürmek, egzersiz yaptırmak, beşinci aydan sonra yeterince büyümüş bebeklere lifli meyvelerin suyunu vermek kabızlığı rahatlatabilir. Bebeklere doktora başvurmadan hiçbir şart altında kabızlık ilacı, laksatif ya da müshil verilmemelidir.

Çocuklarda Kabızlığa Ne İyi Gelir?

Çocuklarda, yetişkinlerde olduğu gibi az su tüketmemek, fazla süt ürünü tüketmek, psikolojik sorunlar, stres, tuvalete gitmeyi geciktirmek, hormonal dengesizlikler ve lifli yiyeceklerin az tüketimi gibi nedenlerden dolayı kabızlık görülebilir. Çocuklarda kabızlığı geçirmek için yine yetişkinlerde kullanılan yöntemler tercih edilmelidir.

Bunlar arasında günlük sıvı tüketimini arttırmak, kuru kayısı, incir, erik ve mürdüm eriği gibi kuru meyvelerin, elma, üzüm ve avokado gibi taze lifli meyvelerin, ıspanak, lahana, kızılcık, kereviz, pancar, pırasa, baklagiller gibi bol lifli sebze ve gıdaların tüketimine yer vermek en etkili yöntemler arasındadır.

Yine zeytin ve zeytinyağı kullanımı kabızlığı önlemek ve iyileştirmek için en etkili yöntemler arasındadır. Çocuklara da doktora başvurmadan hiçbir şart altında kabızlık ilacı, laksatif ya da müshil verilmemelidir.

Hamilelikte Kabızlığa Ne İyi Gelir?

Hamilelik döneminde hem vücudun hem de hormonların değişimi tuvalet alışkanlıklarında da değişikliğe neden olabilir.

Bu değişikliklerle birlikte demir ilaçları kullanımı, düzensiz veya hatalı beslenme alışkanlıkları, gebelik hormonunun bağırsak hareketlerinde yavaşlamaya sebep olması, günlük hareketlerde azalma, kabızlığa yatkın bünye, veya kilo alımı kabızlığa neden olabilir.

Yetişkinlerde görülen kabızlık durumunda olduğu gibi günlük sıvı tüketiminin arttırılması, lifli gıdalara öncelik ve ağırlık verilmesi, günlük egzersiz yapılması hamilelerde kabızlık sorununu rahatlatabilir.

Kaynak: HABER MERKEZİ