İnşaat Sektörünün Gündemi Deprem Bölgesi

Ekonominin genelinde 200’ün üzerinde alt sektöre kaynak, talep ve istihdam gücüyle dinamo rolü üstlenen inşaat sektörü, yılın ilk çeyrek döneminde %5,1 büyüme kaydederek son 20 çeyreğin en hızlı artışını kaydederek, inşaat sektörünün milli gelirden almış olduğu pay %5,4 olmuştur .Son yıllarda daralmakta olan inşaat sektörünün faaliyetlerdeki bu artışın Kahramanmaraş merkezli  elim deprem felaketinden sonra ortaya çıkan yeniden inşa çalışmaları kaynaklı olduğu değerlendirilmektedir.

Bu yılın ilk çeyrek dönemi itibarıyla, deprem bölgesinde başlayan yeniden inşa süreci inşaat sektöründe bir hızlanma gerçekleştirmiştir. Diğer taraftan özellikle deprem bölgesinde başlayan yeniden imar faaliyetleri kapsamında işgücü bulmada çekilen zorluklar son yıllarda gerek küresel gerek ulusal bazda yaşanan gelişmelerle beklenmedik biçimde artan girdi maliyetleri yükü sektör temsilcileri tarafından dile getirilmektedir.

TMB, yılın ilk yarısına ilişkin inşaat analiz raporuna göre:

Türkiye Müteahhitler Birliğinin (TMB) yaptığı açıklamaya göre , deprem bölgesinde başlayan yeniden inşa sürecinin sektörde hızlanma yarattığına, konut dışı faaliyetlerde ise ülke genelinde bir büyüme gözlemlenmediğine dikkat çekerek sektörün geneli için ise maliyet yükünde ve finansmana erişimde zorluğun artması beklentilerin sınırlandırılmasına sebep teşkil ettiğine yer vermekte olup özel sektör açısından krediye erişimin zorlaşması ve artan faiz oranları konut alanında üretimin üzerinde baskı unsuru olduğunu dile getirdi.

İnşaat sektöründe son yıllarda gerek küresel gerek ulusal bazda yaşanan gelişmelerle beklenmedik biçimde artan girdi maliyetleri yüküne dair endişelerin sürdüğüne işaret edilen çalışmada, “Son olarak döviz kurunda yaşanan hızlı yükseliş ve para politikasında sıkılaşma adımları, gerek konut üreticileri gerek kamu ile çalışan müteahhitler açısından ek maliyetler yaratacaktır” değerlendirmesi yapıldı. Geçen dönemde maliyet artışı sorununun aşılamamasıyla teminat mektupları nakde çevrilen kamu projeleri üstlenmiş müteahhitlik firmalarına tek seferlik sicil affı getirilmesi yoluyla yasakların kaldırılması ve maliyet artışlarını karşılayacak oranda ek fiyat farkı düzenlemesi getirilmesi beklentisinin sürdüğü de vurgulandı


Sektörde yaşanan sorunlarla (yüksek arsa maliyetleri ve inşaat malzemesi fiyatlarındaki artışlar gibi) birlikte Türkiye genelinde konut arzında bir süredir ciddi bir sıkıntı yaşandığını, sektörde arz tarafında yaşanan etkilerle ihtiyacın artmaya devam ettiği konut üretiminin önünde aşılması gereken zorlukların mevcudiyeti belirtildi.            

İnşaat sektöründe öne çıkan girdilerdeki maliyet artışına Ocak ayları itibarıyla bakıldığında örneğin inşaat demirinde fiyat artışının 2022 yılında %104, 2023 yılında %41 ve döviz kurundaki hızlı artışa kadar Mayıs 2022-Mayıs 2023 döneminde %7 olduğu izlenmiş; diğer taraftan 2022 ve 2023 Mayıs ayları itibarıyla hazır beton ve çimentoda fiyat artışlarının sırasıyla %134 ve %147 olduğu görülmüştür.

İşçilik endeksi yüzde 105,53 arttı.

TÜİK İnşaat Maliyet Endeksi'ne göre malzeme maliyetinde artış hız keserken işçilik maliyetlerindeki yükseliş dikkat çekmektedir. Sözü edilen  endeks Nisan 2023'te yıllık bazda %53 ve aylık bazda %1 artmıştır. TÜİK'in yılın ilk çeyreğine ilişkin Yapı İzin İstatistikleri'nde de izlenmiştir. Buna göre Ocak-Mart 2023 döneminde önceki yılın aynı dönemine göre yapı ruhsatı alan daire sayısı yalnızca %0,7 artarken, yapı kullanım izin belgesi alan daire sayısı da %19 azalmıştır. İnşaat maliyet endeksi, 2023 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre yüzde 4,43, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 49,32 arttı. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi yüzde 37,95, İşçilik endeksi yüzde 105,53 arttı.
.

Deprem bölgesinin yeniden imarı ile beraber  deprem bölgesinde  çok büyük bir yeniden imar faaliyeti gündemdedir. deprem riski yüksek illerde hızla ihtiyaç duyulan afet odaklı kentsel dönüşüm süreciyle Türkiye'nin yıllık konut ihtiyacının 800-850 bin konut olduğu düşünüldüğünde hükümet tarafından ilk aşamada bölgede yapılması planlanan 600 bin dolayında konutun önemi anlaşılmaktadır. Az hasarlı konutlarla birlikte bölgede 2 milyona yakın konutun yeniden inşasına ihtiyaç olduğu ayrıca belirtilmektedir. Yapımına başlanan kalıcı konutların hızla tamamlanması için kamu tarafından imar planında değişiklik yapmadan “ yerinde dönüşüm” gerçekleştirilmesi ve müteahhitlere arsa temininde kolaylıklar sağlanması gibi çeşitli formüller araştırılmaktadır. Barınma ihtiyacının aciliyetinin yanı sıra deprem bölgesindeki yeniden inşa çalışmalarının planlı ve denetimli biçimde yürütülmesi de büyük önem taşımaktadır.