Polis Okulları
1907 yılında Selanik’te, 1909 yılında ise İstanbul’da bulunan Yıldız Sarayı içerisindeki Mabeyn Dairesinde, Polis Okulu açılmıştır. Ancak 1. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla İstanbul Polis Okulu dışındaki polis okulları kapanmıştır.
Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasıyla birlikte kurulan hükümetler, Türk Polis Teşkilatı’nın, toplum düzenini modern yönetim anlayışları doğrultusunda koruma ve kollama hususunda etkinleştirilmesi ve bu etkinliğin sağlanmasında üstünlük kullanabilmesi için çalışanların eğitilmesi konusuna büyük önem verildi.
Meşrutiyet döneminde Selanik Polis Okulu, İstanbul Polis Okulu, Beyrut Polis Okulu, Bağdat Polis Okulu, Erzurum Polis Okulu, Adana Polis Okulu, Trabzon Polis Okulu açılmıştır. Bunlardan İstanbul Polis Okulu haricindeki polis okulları Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması, devletin ekonomik olarak zayıflaması ve polis okullarının insan kaynağını teşkil eden yaş grubunun askere alınmasından dolayı kapatılmıştır.
1923 yılında Konya’da, 1926 yılında Trabzon’da birer Polis Okulu açılmıştır. Böylelikle modern bir yönetim modeli ile polis yetiştirmek istenirken; diğer yandan da hâlihazırdaki polisin hizmet içi eğitimi almasına önem verilmiştir. Altı aylık dönemler şeklinde eğitim veren bu okullardan İstanbul Polis Okulu dışındaki okulların 1931 yılında kapatıldı. Aynı yıllarda Sivas ve Kayseri’de de kısa süreli Polis Okulu açılmış, Sivas Polis Okulu tedrisata başlamadan, Kayseri Polis Okulu ise kısa süre sonra kapanmıştır. 1933 yılında Ankara Polis Enstitüsü kurulmuştur. 1937 yılında eğitim öğretim dönemine başlamış, 1942 yılında ise iki yıllık yüksekokul haline getirilmiştir.
1913 yılındaki Polis Nizamnamesi’ne göre 1937 yılına kadar polis okuluna gireceklerde aranacak şartlar şunlardır: 23 yaşından küçük ve 30 yaşından büyük olmamak, düzgün okumak, yazısı okunaklı olmak ve imlası manayı değiştirecek düzeyde hatalı olmamak, boyu 1,64 cm’den aşağı olmamak, cinayet, ırz ve namusa yönelik suçlardan birinden mahkûm olmamak, sarhoşluk ve kumarbazlık gibi kötü hallerle bilinmemek, iyi hal sahiplerinden olduğu polis dairesince soruşturma yapılarak belirlenmek ile hastalıksız ve polislik görevini yapabilecek yapıda olmak olarak belirlenmiştir. Bu şartlara sahip olmakla birlikte seçmelerde, idadi okullarından mezun olmak, jandarma hizmetlerinde görev yapmak, ikinci bir dil bilmek tercih sebebi olmuştur.
Taşrada polis adaylarının seçilmesi ile ilgili polis müdürünün başkanlığında adlî kısım ile idarî kısım başkanlarından oluşan bir komisyon oluşturulurdu. Ayrıca polis okullarınca kayıtları yapılacak olan adayların, aranan şartlara uygun olup olmadıklarının tespiti amacıyla polis okulu müdürünün başkanlığında hukuk öğretmenleri ile dâhiliye müdüründen oluşan bir komisyon kurulurdu.
Polis okulunda öğrenim gören öğrencilerin eğitim süreleri de dâhil olmak üzere bir yıllık görevleri sırasında ahlak, seviye ve yaşantıları itibarıyla polisliğe uygun oldukları tespit edildiğinde asıl polis sınıfına alınırlardı. Buna zıt bir durumla karşılaşılması halinde ise kayıtları siliniyordu. Polis okullarına girdikten sonra yazılılarda başarılı olamayanlar polis olamazlardı. Polis okulunu bitirip polis olanların komiserlik kadrolarına atamaları da bazı şartlara bağlı idi. Polis olarak atandıkları sınıfta iki yıl hizmet etmek, bir üst dereceye terfi etmeye liyakati bulunmak, yarışma imtihanına dâhil olmak üzere aday olunan rütbe için gerekli olan yeterliliğe sahip olduğunu ispatlamak şartları mevcuttu.
Polis memurlarının atandıkları görev yerine gitmeleri zorunlu olup herhangi bir nedenle görev yerlerine gitmeyenler istifa etmiş kabul edilirlerdi. Komiser yardımcılığı ve ikinci komiserlik rütbelerine atama yapmak için imtihan komisyonları oluşturulurdu ve bu heyetlerin vereceği mazbatalarla bir üst sınıfa atama işlemi yapılırdı.
Komiserlik sınıflarına ait sınav belgelerinin komisyon başkanınca mühürlenip kayıt edilmesi sınav komisyonuna aitti. Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü, bu belgelerin Polis Nizamnamesi’nde belirlenen esaslar doğrultusunda hazırlanıp hazırlanmadığını incelemeye yetkiliydi. Yapılan inceleme sonucunda uygun görülmesi durumunda gerekli kayıt işlemlerinin yapılarak bulunduğu mahalline tebliğ edilirdi. Noksanlık görülmesi durumunda ise tamamlanması için yine mahalline iade edilirdi.
Lise veya eşit düzeyde bir okulu bitirmiş olanlar, ortaokul veya eşit düzeyde bir okulu bitirmiş olanlar, Ordu ve Jandarma erbaşlığından ayrılmış olan ilkokul mezunları, ortaöğretimi bitirmemiş olduğu halde yabancı dil bilen ilkokul mezunları tercih sebebi olmuştur. Liseden daha aşağı derecedeki okulları bitirenler ya polis okullarına gönderilir ya da bu okula gönderilmeyenler sırası gelinceye kadar polislik görevini yapardı. Bunlardan iyi sicil alanlar okula gitmeksizin polis memuru olarak atanırlardı. Lise mezunu olan istekliler, doğrudan enstitüye gönderilir veya sırası geldiğinde enstitüye gönderilmek üzere EGM kadrosunda polis olarak çalıştırılırdı.
Bunun yanı sıra emniyet teşkilatının her sene ihtiyaç oranında öğrenciyi yükseköğrenim kurumlarında okuttuğu ve başarılı görülen birçok teşkilat mensuplarını yurt dışına bilgi ve görgülerin artırılması amacıyla eğitime göndermiştir.
Polis eğitimi, iki önemli bölümden oluşmaktadır. Bunlardan birincisi, polis eğitim kurumlarında yapılan hizmet öncesi eğitim; ikincisi ise görevde iken çalışılan birime göre yapılan hizmet içi eğitimlerdir. Türk polis eğitiminin özelliklerinden birisi de, temel eğitim yönünden dörtlü bir yapıya sahip olmasıdır. Bu dörtlü yapı Polis Akademisi, Polis Akademisi’ne bağlı Polis Meslek Yüksek Okulları, Polis Meslek Eğitim Merkezleri ve Polis Koleji’nden oluşmaktadır.
İstanbul Polis Okulu
1909 yılında Zabıta Nezareti uygulamasından vazgeçilerek Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü’nün kurulması ile birlikte İstanbul Polis Okulu eğitim ve öğretim hayatına başlamıştır.
Okul için en uygun yer olarak Yıldız Sarayı’nın Mabeyn Dairesi tespit edilmiştir. Birinci Dünya Savaşı sıralarında saraydan yapılan müdahale sonucu okulun Yıldız Sarayı’nda bulunması sakıncalı görülmüş ve okul Beyoğlu’nda Ağa Hamamı’nda bulunan Sen Mişel Okulu’na nakledilmiştir. Mondros Mütarekesi’nden sonra burası Fransızlar tarafından işgal edilince okul Nuruosmaniye’deki bir binaya taşınmıştır. Bir süre sonra bu binanın darlığı ve kirasının yüksek olmasından dolayı Ayasofya adliye binasının üst katındaki dairelere nakledilmiştir. Öğretime 1 yıl devam eden okul, Ankara’dan verilen bir emir gereğince tekrar Yıldız Sarayı’ndaki yerine taşınmıştır.
İstanbul Polis Okulu’nda, kuruluşundan 1921 yılına kadar okutulan dersler şunlardır: Ceza kanunu, ceza tatbikatı, nizamat, sıhhat bilgisi ve acil müdavat, meslek terbiyesi ve karakol vezaifi, yazı işleri, kitabet, parmakizi ve fotoğraf, telgraf ve telefon, kroki topografya, tarih, coğrafya, tabanca atış nazariyat, tatbikat-ı eskrim, motorlu nakliye vasıtalarının sevk ve idaresi, talim ve jimnastik. Bu zaman diliminde ayrıca muhtelif derecelere mensup 203 komiser ve 3284 polis memuru yetiştirilmiştir. Açıldıktan sonra Cumhuriyetin ilanına kadar kapanmadan eğitim ve öğretimine devam eden İstanbul Polis Okulu, Cumhuriyetin ilanından sonra da polis yetiştirme kurumu olarak hizmet etmiştir.
İstanbul Polis Okulu’nda 1923 ile 1960 yılları arasında toplam 9.470 polis eğitim görerek diploma almaya hak kazanmış ve polis adayı olarak emniyet teşkilatı kadrolarına alınmıştır. Buna ek olarak aynı dönem içerisinde polis amirlerinin eğitim ve öğretime tabi tutularak teşkilata kazandırılması görevi de yerine getirilmiştir.
Konya Polis Okulu
Cumhuriyetin ilanından sonra polise duyulan ihtiyaç da artmıştır. 1909 yılından itibaren eğitimini sürdüren İstanbul Polis Okulu’na ilaveten 1923 yılında Konya Polis Okulu açılarak polis okulu sayısı ikiye çıkarılmıştır. Okulun ilk müdürlüğünü Nazif Yazman yapmıştır.
Konya Polis Okulu, bir müddet Ferit Paşa’nın yaptırmış olduğu sanat okulu binasında eğitim vermiştir. Daha sonra sırasıyla Cananyonlar Ermeni Okulu’nda ve Balıklı Çeşme karşısında bulunan binada eğitim faaliyetlerini sürdürmüştür.
Konya Polis Okulu’nda yaklaşık 8 yıl içerisinde 12 dönem eğitim görülmüş, 1924’te başlayan eğitim ve öğretim 4 Mayıs 1931 yılında sona ermiştir. Eğitim devreleri 6 ay ile 10 ay 24 gün arasında değişmiştir.
8 Mart 1928 tarihli Konya Polis Okulu şahadetnamesine göre okutulan dersler şunlardır: Kâvânin-i cezaiye, nizamât-ı zabıta, tatbikat-ı cezaiye, terbiye-in meslekiye ve bedeniye, hıfzıssıhha ve müdavât-ı evveliye, usul-i tahrir, daktiloskopi ve fotoğraf, hesap, talim ve jimnastik. Bunun yanında 1926 yılına ait bir diğer diplomada dersler yine aynı olup, sadece terbiye-i meslekiye ve bedeniye dersi yerine terbiye-i meslekiye ve hizmet-i fiiliye dersi şeklinde bir değişiklik mevcuttur.
Konya Polis Okulu 1931 yılında kapatılmıştır. Konya Polis Okulu’nda polislikle ilgili çeşitli dersler okutularak polisin eğitimi sağlanmaya çalışılmıştır. Eğitim ve öğretime ancak 8 yıl devam edilebilmiştir. Bu sürede okuldan 1 başkomiser, 4 komiser, 17 komiser muavini, 287 polis memuru, 358 stajyer olmak üzere toplam 667 kişi mezun olmuştur.
Trabzon Polis Okulu
Trabzon Polis Okulu ilk olarak 1918 yılında açılmıştır. Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması, Osmanlı Devleti'nin iktisaden zayıflaması ve polis okullarının insan kaynağını teşkil eden yaş grubunun askere alınması nedeniyle 23 Temmuz 1919 yılında kapatılmıştır. Daha sonra dönemin polis ihtiyacının karşılanabilmesi amacıyla 1925 yılında Trabzon Polis Okulu eğitim ve öğretimine yeniden başlamıştır. Okulun müdürlüğüne Celal Sez ile Celal Çıkın getirilmiştir.
1927 yılına gelindiğinde okulda okutulan dersler, Ceza Kanunu, Polis Nizamları, Eğitim ve Jimnastik, Ceza Uygulaması, Meslek Eğitimi ve İlk Yardım, Yazışma Usulleri, Parmak İzi ve Fotoğraf ile Hesap Dersidir.
Trabzon Polis Okulu, Konya Polis Okuluyla birlikte 1931 yılında kapatıldı. Bu yıldan itibaren polis eğitimine sadece İstanbul Polis Okulu’nda devam edildi.
Polis Koleji
Lise mezunu insanların polis mesleğine girmelerinde görülen zorlukları ve isteksizliği gidermek, lise tahsilli polisler yetiştirmek ve öğrenimleri sırasında kendilerine ayrıca mesleki bilgileri öğretmek üzere Atatürk'ün direktifleriyle kurulan Polis Koleji, 15 Haziran 1938 tarihinde Anıttepe'deki Polis Enstitüsü binasında eğitime başlamıştır.
Teşkilat içerisinde mesleğin ilk adımı sayılan bu okulda öğrenciler bir yandan genel lise seviyesi öğrencisi olarak yetiştirilirken diğer yandan da disiplin, meslek bilgileri ve yabancı dil bilgisi ile donatılması amaçlanmıştır.
Polis Koleji’ne, kültür ortaokullarından mezun, sağlığı yerinde, beden yapısı müsait ve düzgün, karakteri sağlam, ailevi durumu şaibesiz, geçmişi temiz olan gençler, riyaziye, tarih, coğrafya ve Türkçe derslerinden seçme sınavına tabi tutulmak suretiyle seçilmişlerdir. Parasız yatılı olan Polis Koleji’nde devlet liseleri müfredat programları aynen uygulanmıştır. Eğitim ve öğretime Polis Enstitüsü’nün yanında yapılan ayrı bir binada başlamıştır. Polis Koleji idarî ve mali bakımdan EGM’ye bağlanmış ve öğretmenleri Milli Eğitim Bakanlığı’nın değerlendirmesi alınmak suretiyle liselerde öğretmenlik yapabilecekler arasından atanmıştır.
Polis Koleji’nde okuyanların her türlü ders malzemesi ve şahsi ihtiyaçları devletçe karşılanmıştır. Buna karşılık kolejden mezun olduktan sonra 15 yıl süre ile polis mesleğinde mecburi hizmet etmekle yükümlü tutulmuş ve bu hususlarda kefil olmak üzere velilerinden noter tasdikli taahhüt senedi alınmıştır. Bu 15 yıl fiili hizmetten önce istifa edenler meslekte hiçbir hak iddia edemeyerek devletçe tahsilleri için kendilerine yapılan masrafı ödemeye mecbur tutulmuşlardır.
1938 yılında 41 öğrenci ile eğitim-öğretime başlayan Polis Koleji, ilk mezunlarını 1941 yılında verdikten sonra çeşitli nedenlerle 1950 yılında kapatılmıştır. Bir süre Polis Koleji mezunlarının meslekte daha başarılı oldukları göz önünde bulundurularak 1958 yılında yeniden öğretim faaliyetine geçmiştir.